اسلام و مبارزه با خرافات

رسول اکرم (صلی الله علیه و آله): من برای این آمده ام که قدرت فکری بشر را تقویت کنم و با هر گونه خرافات به هر رنگ که باشد ... مبارزه نمایم [*]
از ویژگی های دین مبین اسلام مبارزه با جهل و تفکرات غلط بشر است، جهالتی که زندگی انسان ها را سخت و آنها را به زحمت می اندازد، آنچنان که قرآن کریم می فرماید: یَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِی کَانَتْ عَلَیْهِمْ؛ احکام پر رنج و مشقتی را که چون زنجیر به گردن خود نهاده اند، (پیامبر) از آنان برمی دارد [1]
از جمله احکام پر رنج و مشقتی که قرآن به آن اشاره فرموده، احکام و عقاید بی اساسی است که با دستورات الهی، عقل، منطق، علم و واقعیت سازگاری نداشته باشد و در اصطلاح به آن خرافه می گویند [2] اعتقاد به نحس بودن عدد سیزده، بد یمن بودن ناله ی جغد و برخی اشیاء، گره زدن پارچه و گیاهان، آویختن خرمهره و نعل اسب، صرف هزینه های فراوان برای خرید اشیائی که خوش یمن پنداشته می شوند (مانند مهره مار) و .... از جمله مصادیق خرافات محسوب می شود، البته باید خاطر نشان کرد حقایق و دستورات مورد تائید اسلام «مانند تاثیر و فواید ادعیه [3] صدقه [4] اَحراز (جمع حرز) [5] برخی انگشتری ها (مانند عقیق و فیروزه) [6] و .... یا حقیقت وجود چشم زخم [7] و ....» در تعریف خرافه جای نمی گیرد و مراد از خرافه، عقایدی است که بر اثر جهل و سوء استفاده برخی دیگر از این جهل ایجاد شده است.

طبق مستندات تاریخی پیامبر اکرم (صَلَّی اللهُ علیهِ و آلهِ و سلَّم) در جامعه ای مبعوث گردید که از نظر فرهنگی، اجتماعی و . .. در بدترین شرایط ممکن بوده و پیروی از خرافات یکی از اصلی ترین رسومات اعراب جاهلی بشمار میرفت، در چنین شرایطی پیامبر اکرم (صَلَّی اللهُ علیهِ و آلهِ و سلَّم) با تمام قدرت و از خود گذشتگی، تلاش کرد تا اوهام و خرافات را از جامعه انسانی بزداید و آثار جاهلیت را از میان بردارد؛ به عنوان مثال وقتی ابراهیم یگانه فرزند پسر پیامبر اکرم (صَلَّی اللهُ علیهِ و آلهِ و سلَّم) درگذشت، به طور طبیعی خورشید گرفتگی صورت گرفت و مردم نیز گفتند «آفتاب برای مرگ فرزند پیامبر گرفته شده است.» و پیامبر وقتی این جمله را شنید، بالای منبر رفت و فرمود: «آفتاب و ماه، دو نشانه ی بزرگ از قدرت بی پایان خدا هستند و سر به فرمان او دارند، هرگز برای مرگ و زندگی کسی نمی گیرند. هر موقع ماه و آفتاب گرفت، نماز آیات بخوانید. در این لحظه از منبر پائین آمد، و با مردم نماز آیات خواند.» [8] و البته پیامبر اکرم (صَلَّی اللهُ علیهِ و آلهِ و سلَّم) حتی در دوران کودکی با خرافات و امور بیهوده مبارزه می کرد که در تاریخ ثبت شده وقتی حضرت حلیمه مهره یمانی (برای محافظت او) بر گردن ایشان می آویخت، حضرت مهره را از گردن بیرون آورده و دور می انداخت، سپس به حلیمه رو می کرد و می فرمود: «مادرجان! آرام بگیر این چیست؟ من خدایی دارم که مرا حفظ می کند. (نه مهره یمانی).» [9]

رسول گرامی اسلام (صَلَّی اللهُ علیهِ و آلهِ و سلَّم) نه تنها در طول عمر با برکت خویش با خرافات مبارزه نمودند بلکه آیندگان نیز به مبارزه با خرافات توصیه نموده و می فرماید: هنگامی که بدعتی در جامعه رواج پیدا می کند، بر علما و دانشمندان واجب است که در برابر آن ساکت ننشینند و مردم را نسبت به آن آگاه کنند و عالمی که از این وظیفه سرباز زند مشمول لعن و نفرین خداوند می گردد.[10]

پی نوشت:
[*]. فروغ ابدیت ص ۳۴
[1]. سوره اعراف، آیه 157
[2]. لغت نامه دهخدا، واژه خرافه
[3]. سوره فرقان، آیه 77
[4]. سوره توبه، آیه 60
[5]. بحارالانوار، ج 50، ص 98
[6]. وسائل‏ الشیعه، ج 5، ص 89
[7]. تفسیر صافی ج5 ص215 تفسیر آیه 51 قلم
[8]. الکافی، ج3، ص 208
[9]. بحار الانوار ج15ص392
[10]. وسائل الشیعه، ج 16، ص 269.
-----------------------------
مطالعه بیشتر:
خرافه

مجتبی کلانتری