احسان و نیکوکاری یکی از اصول ترین ارزش های اخلاقی و دینی در جامعه اسلامی است تا حدی که خداوند متعال در آیه «إِنَّ اللهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ ؛ به یقین خداوند به عدالت ( فردی و خویشاوندی و اجتماعی ) و احسان فرمان می دهد» [1] احسان و عدالت را در کنارهم قرار داده و به آن فرمان می دهد.
با بررسی آیات قرآن کریم در می یابیم که دو واژه «احسان» به معنای انجام کار نیک و «محسنین» به معنای نیکوکاران و دیگر مشتقات ریشه اصلی این دو واژه (ح ـ س ـ ن) حدود ۲۰۰ مرتبه در قرآن کریم آورده شده است. [2] که طبق آیات قرآن کریم ، صبر بر مشکلات، عفو و گذشت [3] اجتناب از گناه، پرداخت زکات، هدیه دادن، انفاق، صدقه و خیرخواهی و بالاخره از همه مهمتر دستگیری و یاری نسبت به محرومان را می توان از مصادیق احسان و نیکوکاری برشمرد. [4]
قرآن کریم در باب جایگاه احسان و نیکو کاری می فرماید : «وَ أَحْسِنُوا إِنَّ اللهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنین ؛ و نیکى کنید! که خداوند، نیکوکاران را دوست مى دارد.»[5] و این دوستی و محبت خداوند نسبت به محسنین نشانه عظمت و ارزش نیکو کاری است ؛ احسانی که پاداش آن در آیه «فَآتَاهُمُ اللَّهُ ثَوَابَ الدُّنْیَا وَحُسْنَ ثَوَابِ الْآخِرَةِ وَاللَّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ ؛ پس خداوند پاداش این دنیا و پاداش نیک آخرت را به آنان عطا کرد و خداوند نیکوکاران را دوست دارد » [6] در دنیا و آخرت توسط خداوند تضمین شده است که احادیث نیز بر آن تاکید می نمایند ، رسول گرامی اسلام (صلى الله علیه و آله) در باب فواید دنیوی احسان و نیکوکاری می فرماید : «صدقه بجا و نیکوکارى و نیکى به پدر و مادر و صله رحم، بدبختى را به خوشبختى تبدیل و عمر را زیاد و از مرگ بدجلوگیرى مى کند. » [7] و همچنین امام صادق (علیه السلام) نیکوکاری را نشانه اهل بهشت دانسته و می فرماید : «بهشتى ها چهار نشانه دارند: روى گشاده، زبان نرم، دل مهربان و دستِ دهنده» [8]
پی نوشت:
[1]. نحل آیه 90
[2]. المعجم الأحسایی لالفاظ القرآن الکریم ج1ص406
[3]. مائده آیه 83 و 85
[4]. بقره آیه 623
[5]. بقره آیه 195
[6]. آل عمران آیه 148
[7]. نهج الفصاحه ص 549
[8]. مجموعه ورام ج2 ص91
--------------------------------------------
مطالعه بیشتر در:
احسان
