وسواس از نظر اسلام به معنای بیرون رفتن از مرز اعتدال است و دارای اقسام و اشکالی مختلفی از جمله وسواس در افکار، اعمال، عبادات و..... می باشد، که اسلام هیچ کدام از اقسام وسواس از جمله وسواس در عبادات را نمی پذیرد، خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: یُرِیدُ اللهُ بِکمُ الْیُسرَ وَ لا یُرِیدُ بِکمُ الْعُسرَ، خداوند آسانی را برای شما می‌خواهد و سختی را برای شما نمی‌خواهد.[1] طبق تصریح این آیه خداوند نمی خواهد بندگان دچار زحمت و سختی شوند و وسواس از بارزترین مصادیق زحمت و سختی برای بندگان خداست که متاسفانه با این وجود بعضی افراد در ظاهری مقدس دچار آن می شوند.
روایات اسلامی وسواس را نتیجه فرمان برداری از شیطان می دانند، عبدالله بن سنان روایت می کند در حضور امام صادق (علیه السلام) شخصی را که مبتلا به وسواس در وضو و نماز بود را عاقل معرفی کردم حضرت فرمود: او چه عقلی دارد و چگونه عاقل است درحالی که در وسوسه هایش از شیطان فرمان برداری می‌نماید (و در مصرف آب اسراف و به شک های خود اعتناء می کند)...[2]
دین مبین اسلام نه تنها مکلفین را به زیاده روی در احکام و عبادات دستور نداده بلکه چنین رفتاری را نهی نموده است، به طور مثال پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) کسانی را که در طهارت زیاده روی می کند خارج از سنت خود دانسته و می فرماید: براى وضوء یک مُدّ (۷۵۰ گرم) و براى غسل یک صاع (۳ کیلو) آب بس است. پس از من گروهى مى آیند که این مقدار را کافى نمى دانند؛ آنها برخلاف سنّت من هستند.[3] یا هنگامی که از امام موسی بن جعفر (علیهماالسلام) در مورد وضو پرسیده شد، حضرت فرمودند: در وضو تعمّق و ریزبینی نکن و با آب به صورتت لطمه نزن...[3]
وسواس در عبادات عمدتا ناشی از نگاه نادرست به دین و واجبات الهی است. فرد وسواسی، هنگام عمل به عبادت، فرمان الهی را مد نظر ندارد بلکه نظر خود را ارجح می داند و در عبادات چنان عمل می کند که خود مصلحت می داند، به عبارت دیگر، شخص وسواس فهم خود را العیاذبالله از فهم خدا و رسول[و ائمّه ی اطهار (علیهم السلام) و فقهای عظام] بالاتر دانسته و جالب اینجاست آن را به پای تقدس خود می گذارد، قرآن کریم در مورد پیشی گرفتن از خداوند و رسولش می فرماید: «یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تُقَدِّمُوا بَینَ یدَی اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَمیعٌ عَلیم»؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید، در برابر خدا و پیامبرش در هیچ کاری پیشی مجویید و از خدا پروا بدارید که خدا شنوای داناست.[4]
از راهکارهای اسلام برای درمان وسواس بعد از یاد خداوند[5] و پناه بردن به او[6]، بی اعتنایی به وسواس و شک است[7]، به همین دلیل مراجع تقلید اعتنا به شک را جایز نداسته اند، امام خمینی (رَحمَْةُ الله عَلیه) در پاسخ به سوال شخصى که در عبادات یا طهارت و نجاست دچار وسواس شده چنین می فرماید: نباید به شکهاى خود اعتناء کند و اگر اعتناء کند کار حرامى کرده است و هر عمل را بیش از یک بار نباید انجام دهد و اگر انجام دهد حرام است و هر گاه شک در نجاست چیزى یا صحت عملى کرد باید بنابر طهارت و صحت بگذارد و اگر بر خلاف آن عمل کرد جایز نیست.[8]
پی نوشت:
[1]. سوره بقره، آیه 185
[2]. وسائل الشیعة ج1،ص63
[3]. الجعفریات ص۱۶
[3]. وسائل الشیعه ج1 ص398
[4]. حجرات آیه1 و کنز العمّال 1267
[5]. زخرف آیه 36 و کنز العمّال 1266
[6]. سوره اعراف، آیه 200
[7]. فروع کافی، ج 3، ص 14.
[8]. استفتائات امام خمینی ج1س298
------------------------------
مطالعه بیشتر:
وسواس
