امیرالمومنین امام علی (علیه السلام) : هیچ راهی برتر از تحقیق و حقیقت جویی نیست [*]
هفته پژوهش و روز وحدت حوزه و دانشگاه گرامی باد.
بیست و هفتم آذرماه، روز شهادت عالم ربانی حضرت آیت الله مفتح (رَحمَْةُ
الله عَلیه) می باشد ، ایشان از پیشروان اندیشه وحدت حوزه و دانشگاه بودند
به همین دلیل ۲۷ آذرماه روز وحدت حوزه و دانشگاه نام گذاری شده است و از
طرفی چهارمین هفته آذر ماه از سوی وزارت علوم تحقیقات و فناوری هفته پژوهش و
فناوری نام گذاری شده است ، از آنجا که می توان گسترش پژوهش‌های علمی و
بالا بردن روحیه حقیقت جوئی را از اهداف وحدت حوزه و دانشگاه به شمار آورد ،
به اختصار توضیحاتی در مورد جایگاه پژوهش در اسلام آورده خواهد شد.
بنیان دین مبین اسلام بر پایه تحقیق و پژوهش استوار شده به گونه ای که
لازمه پذیرش اسلام مطالعه ، تحقیق و در نهایت کسب یقین در عقاید اسلامی است
، به همین دلیل در ابتدای رساله تمام مراجع تقلید ذکر شده : عقیده
مسلمانان به اصول دین باید از روی دلیل باشد، و نمی تواند در اصول دین
تقلید نماید.[1]
قرآن کریم در آیه : الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ
الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ ۚ أُولَٰئِکَ الَّذِینَ هَدَاهُمُ
اللَّهُ ۖ وَأُولَٰئِکَ هُمْ أُولُو الْأَلْبَابِ، آن بندگانی که
سخن بشنوند و به نیکوتر آن عمل کنند، آنان هستند که خدا آنها را (به لطف
خاص خود) هدایت فرموده و هم آنان به حقیقت خردمندان عالمند [2] تحقیق و
پژوهش را عامل هدایت بشر دانسته و در آیاتی دیگر تقلید کورکورانه را نهی
نموده است و می فرماید : وَ إِذا قیلَ لَهُمُ
اتَّبِعُوا ما أَنْزَلَ اللَّهُ قالُوا بَلْ نَتَّبِعُ ما أَلْفَیْنا
عَلَیْهِ آباءَنا أَ وَ لَوْ کانَ آباؤُهُمْ لا یَعْقِلُونَ شَیْئاً وَ لا
یَهْتَدُونَ، و زمانی که به ایشان گفته شود که آنچه را که خدا نازل
کرده است پیروی کنید ، می گویند:خیر ،بلکه ما تنها آن چیزی را پیروی می
کنیم که پدران خود را برآن یافتیم.[3] و همچنین در آیه وَ مِنَ النَّاسِ
مَنْ یُجادِلُ فِی اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَ یَتَّبِعُ کُلَّ شَیْطانٍ
مَریدٍ ، گروهی از مردم ، بدون هیچ علم و دانشی ، به مجادله درباره خدا
برمی خیزند و از هر شیطان سرکشی پیروی می کنند.[4] بی سوادی و تقلید از
شیاطین را مذمت نموده است و از طرفی در آیه قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الَّذینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذینَ لا یَعْلَمُونَ إِنَّما یَتَذَکَّرُ أُولُوا الْأَلْبابِ،
بگو: آیا آنان که اهل علم و دانشند با مردم جاهل نادان یکسانند؟ منحصرا
خردمندان متذکر این مطلبند.[5] مومنان را تشویق به فراگیری علم نموده است.
با توجه به آیات قرآن کریم ، انسان در جمیع شئون موظف است بر اساس تحقیق و
پژوهش و در نهایت کسب علم ، راه خود را از بی راهه باز یابد و احادیثی چون
«لا ینفع اجتهاد بغیر تحقیقٍ.» هر تلاشی که در آن تحقیق و حقیقت جویی
نیست، بهره ای ندارد.[6] و «اطْلُبُوا الْعِلْمَ وَ لَوْ بِالصِّینِ فَإِنَّ طَلَبَ الْعِلْمِ فَرِیضَةٌ عَلَى کُلِّ مُسْلِم» دانش را بجوئید اگر چه در چین باشد زیرا طلب دانش بر هر مسلمانى واجب است.[7] نیز موید این امر می باشند.
پی نوشت:
[*] . معجم الفاظ غررالحکم، ص۲۴۹
[1] . توضیح المسایل مراجع ، ص 13
[2] . آیه 18 سوره مبارکه زمر
[3] . آیه 170 سوره مبارکه بقره
[4] . آیه 3 سوره مبارکه حج
[5] . آیه 9 سوره مبارکه زمر
[6] . معجم الفاظ غرر الحکم، ص 249
[7] . وسائل الشیعه، ج 27، ص 27.
-----------------------------------
مطالعه بیشتر در:
وحدت حوزه و دانشگاه
