امام صادق (علیه السلام) : لَستُ اُحبُ أن أرى الشابَ مِنکم إلا غادیاً فی حالینِ إما عالِماً أو مُتعلماً، دوست ندارم جوانى را جز بر دو گونه ببینم : دانشمند یا دانشجو[*]
کسب علم و دانش بارها در آیات و روایات مورد تاکید قرار گرفته شده است به
طوری که اولین آیه نازل شده[1] بر قلب نازنین رسول گرامی اسلام (صلی الله
علیه و آله ) به علم آموزی تاکید نموده و می فرماید : اقْرَاْ
بِسْمِ رَبِّکَ الَّذِى خَلَقَ خَلَقَ الاْنسَانَ مِنْ عَلَق اقْرَاْ
وَرَبُّکَ الاْکْرَمُ الَّذِى عَلَّمَ بِالْقَلَمِ عَلَّمَ الاْنسَانَ مَا
لَمْ یَعْلَمْ، بخوان به نام پروردگارت که آفرید، و انسان را از خون
بسته اى خلق کرد بخوان که پروردگارت والاتر است، همان کسى که به وسیله قلم
تعلیم نمود و به انسان آنچه را نمى دانست آموخت.[2] و در آیه دیگری برای
نشان دادن جایگاه علم پرسشی بیان نموده و می فرماید : قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الّذینَ یَعْلَمُونَ وَ الّذینَ لایَعْلَمُونَ إنّما یَتَذَکَّرُ اُولُوا الألْبابِ. بگو: آیا کسانی که می دانند با کسانی که نمی دانند یکسانند؟ تنها خردمندان متذکر می شوند.[3]
پیامبر گرامی اسلام (صلى الله علیه و آله) علم آموزی را واجب دانسته و می
فرماید : طلب علم و دانش بر هر مسلمان لازم است.[4] بر همین اساس تمامی
مراجع تقلید در اصول دین ( توحید، نبوت، معاد، امامت، عدل) تقلید را جایز
ندانسته و می فرمایند : عقیده مسلمانان به اصول دین باید از روی دلیل[علم]
باشد و نمی تواند در اصول دین تقلید نماید[5]
البته سوالی که در اینجا پیش می آید این است که مراد از علم، فقط علم در
اصول دین است یا شامل تمامی علوم می گردد ؟ آنچه از محتوای روایت بر می آید
این است که تمامی علوم و دانش های مفید مورد تائید اسلام هستند، علامه حلی
(قدس سره الشریف) علوم را به چند دسته تقسیم نموده می فرماید : فراگیری
علم یا بر انسان واجب عینی است یا واجب کفایی یا مستحب است و یا حرام[6] که
مراد از واجب عینی، علم در اصول دین است و بر همه اشخاص واجب است در اصول
دین به علم و یقین برسند، مراد از واجب کفائی علوم ضروری مانند اجتهاد و طب
هستند که باید به حد کفایت اشخاصی از جامعه به دنبال آن بروند، مراد از
علوم مستحب علومی هستند که تا حدی مورد نیاز جامعه است (اکثر رشته های
دانشگاهی) و مراد از علم حرام هر علمی است که به سبب ضرر و آسیب مخربش از
طرف خداوند حرام و باید از آن اجتناب نمود (مانند سحر و جادوگری)
پی نوشت:
[*] . امالی،ص۳۰۳
[1] . بحارالانوار،ج 18،ص 206
[2] . علق آیه 1
[3] . زمر آیه 9
[4] . اصول کافى ج 1 ص 35
[5] . توضیح المسایل مراجع،ص 13
[6] . تذکرة الفقهاء، علامه حلی،ج 9،ص 36.
------------------------------------
مطالعه بیشتر :
اهمیت کسب علم تا انتهای حیات
