پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله) : إنَّ مِن موجِباتِ المَغفِرَةِ بَذلُ السَّلامِ وَ حُسنُ الکَلامِ یکى از موجبات مغفرت، سلام کردن و سخن نیکو گفتن است.[*]
دین مبین اسلام به تمامی ابعاد زندگی بشر توجه داشته و برخلاف اکثر ادیان ، توجه خاصی به بُعد اجتماعی انسان دارد ، شهید مطهری (ره) در مورد توجه اسلام به بُعد اجتماعی انسان می فرماید : از آیات کریمه قرآن استفاده می شود که اجتماعی بودن انسان در متن خلقت و آفرینش او پی ریزی شده است. [1]
یکی از دستورات اجتماعی اسلام در راستای ایجاد حاکمیت دوستی و محبت بین مسلمانان ، فرهنگ سلام و پاسخ (رد) سلام است ، قرآن کریم در سوره مبارکه انعام می فرماید : وَ إِذا جاءَکَ الَّذینَ یُؤْمِنُونَ بِآیاتِنا فَقُلْ سَلامٌ عَلَیْکُمْ کَتَبَ رَبُّکُمْ عَلی نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ أَنَّهُ مَنْ عَمِلَ مِنْکُمْ سُوءاً بِجَهالَةٍ ثُمَّ تابَ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَحیمٌ ؛ هر گاه کسانی که به آیات ما ایمان دارند نزد تو آیند ، به آنها بگو: «سلام بر شما پروردگارتان ، رحمت را بر خود فرض کرده هر کس از شما کار بدی از روی نادانی کند ، سپس توبه و اصلاح ( و جبران ) نماید ، ( مشمول رحمت خدا می شود چرا که ) او آمرزنده مهربان است.» [2] آری خداوند به پیامبر خود دستور می دهد که بر کسانی که ایمان آورده اند سلام کند و در آیه سَلامٌ قَوْلاً مِنْ رَبٍّ رَحیمٍ ، بر آنها سلام ( و درود الهی ) است این سخنی است از سوی پروردگاری مهربان! [3] بر مومنین سلام می دهد و در نهایت در آیه ؛ وَ إِذا حُیِّیتُمْ بِتَحِیَّةٍ فَحَیُّوا بِأَحْسَنَ مِنْها أَوْ رُدُّوها إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ حَسیباً ، و چون به شما تحیّت و درودی گفته شد شما تحیّتی نیکوتر از آن یا همانند آن را بگویید ، که بی تردید خداوند حسابرس همه چیز است. [4] به مومنین دستور می دهد جواب سلام را بهتر یا حداقل در همان حد پاسخ دهند بنابر این آیه و احادیث متواتر رد سلام واجب و سلام کردن مستحب می باشد ، رسول اکرم (صلى الله علیه و آله) می فرماید : السلامُ تَطَوُّعٌ ، و الرَّدُّ فَریضَةٌ ، سلام کردن ، مستحب است و جواب سلام ، واجب [5]
در پایان بحث باید افزود ، سلام یکى از نام‌هاى جلاله خداوند است که در قرآن در آیه هُوَ اللَّهُ الَّذی لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْمَلِکُ الْقُدُّوسُ السَّلامُ .... [6] این نام از جمله نام های [صفات] خداوند آورده شده است و می توان چنین نتیجه گرفت که خداوند [و برگزیدگان خداوند] وسیله ارتباط بین مومنین است و روابط انسانی و اجتماعی را باید بر مبناى اعتقاد و ابراز محبت به ایشان شکل داد تا جامعه روز به روز به سوی کمال و محبت پیش رود.
برخی تحیت و سلام های رایج در کلام عرب که معمولا در متون کتبی فارسی نیز درون پرانتز بکار می روند عبارتند از :
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) :
صَلَّی اللهُ علیهِ و آلهِ و سلَّم
ترجمه: خداوند بر او و خاندانش درود و سلام می‌فرستد.
.............
معصوم (یک آقا) :
صلواتُ اللهِ و سلامُه علیهِ
ترجمه: درود و سلام خدا بر او باد
عَلَیهِ السَّلامُ
ترجمه: سلام بر او
سَلامُ اللهِ عَلَیهِ
ترجمه: سلام خداوند بر او
علیه الافُ التَّحیةِ والثَّناء
ترجمه: هزاران درود و سپاس بر او باد.
روحی له الفداء
ترجمه: جان من بقربان او
..........
معصوم (یک بانو) :
صلواتُ اللهِ و سلامُهُ عَلیها
ترجمه: درود و سلام خدا بر او باد
علیهَا السَّلام
ترجمه: بر او سلام
سَلامُ اللهِ عَلیها
ترجمه: سلام خداوند بر او باد.
روحی له الفداء
ترجمه: جان من بقربان او
..........
چند معصوم :
عَلیهِمَا السَّلام (۲ نفر معصوم بدون لحاظ جنسیت)
ترجمه: سلام بر آن دو نفر
عَلَیهِمُ السَّلامُ (۳ نفر معصوم یا بیشتر بشرط غلبه تعداد آقا)
ترجمه: سلام بر آنها
سَلامُ اللهِ عَلَیهِم (۳ نفر معصوم یا بیشتر بشرط غلبه تعداد آقا)
ترجمه: سلام خداوند بر آنها
..........
امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) :
ارواحُنا لَهُ الفِداء
ترجمه: جان‌های ما به قربان او باد.
روحی و ارواحُ العالَمینَ لِترابِ مَقْدَمِهِ الفِداء
ترجمه: جان من و جان همه جهانیان به فدای خاک قدمش.
عَجَّلَ اللهُ تعالی فَرَجَهُ الشریف
ترجمه: خداوند متعال امر فرج شریف حضرت را تعجیل بدارد.
...........
یک پیامبر اولوالعزم :
عَلی نَبیِنا و آلهِ و عَلیهِ السلام
ترجمه: درود خدا بر پیغمبرمان و پیروانش و بر او
...........
یکی از اصحاب و یاران خاص ائمه معصوم (علیهم السلام)
رَضِیَ اللهُ عنه
ترجمه: خداوند از او راضی باد.
..........
یک عالم در قید حیات :
اَدامَ اللهُ ظلَِه
ترجمه: خدا سایه او را مستدام بدارد.
ادام اللهُ ظلَِه الوارفَ
ترجمه: خدا سایه پر برکت ایشان را مستدام بدارد.
مُدَّ ظِلُّه العالی
ترجمه:سایه بلند او طولانی و مستدام باد.
دامَتْ برکاتُهُ
ترجمه: برکات (ثمرات) ایشان مستدام باد.
دامَتْ تأییداتُه
ترجمه: تأییدات الهی ایشان مستدام باشد.
............
چند (بیش از ۲ نفر) عالم در قید حیات :
دامَتْ برکاتُهُم
ترجمه: برکاتشان مستدام باد.
...........
یک عالم فوت شده :
قَدَّسَ اللهُ نَفسَهُ الزَّکیه
ترجمه: خداوند جان پاک او را مقدس بدارد.
قُدِّسَ سِرُّهُ الشَریف
ترجمه: تربت شریف او مقدس شده است.
رِضوانُ الله تعالی علیه
ترجمه: خشنودی خدای متعال بر او باد
..............
یک مرد متدین در قید حیات :
حَفَظَهُ اللهُ تعالی
ترجمه: خدا او را حفظ کند.
ایّده اللهُ تعالی
ترجمه: خدا متعال ایشان را تأیید کند.
زیدَ عِزُّهُ
ترجمه: عزت و سربلندی ایشان روز افزون باشد.
................
یک زن متدین در قید حیات :
زیدعِزُّها
ترجمه: عزت و سربلندی ایشان روز افزون باشد.
............
چند فرد متدین در قید حیات :
حفظهُما الله (۲ متدین)
حفظهُم الله (چند متدین)
ترجمه: خداوند انها را حفظ کند.
..........
یک آقا عالم یا مرد متدین فوت شده :
رَحمَْةُ الله عَلیه
ترجمه: رحمت خدا بر او باد
رَحِمَهُ اللهُ
ترجمه: خداوند او را رحمت نماید.
.........
یک بانو عالمه یا خانم متدین فوت شده :
رحمة الله علیها
ترجمه: رحمت خدا بر او باد
رحَمِهَا اللهُ
ترجمه: خداوند او را رحمت نماید.
.........
پی نوشت :
[*]. نهج الفصاحه ص۳۴۲
[1]. جامعه و تاریخ ،مطهری ،ص21
[2]. آیه 54 سوره مبارکه انعام
[3]. آیه 58 سوره مبارکه یس
[4]. آیه 86 سوره مبارکه نساء
[5]. اصول کافى ج4 ص458
[6]. آیه 23 سوره مبارکه حشر
